Oeps!

Gelieve de app in portret stand te gebruiken.
Danku!

VIII.

'Plus Ultra'.
Het rijk waar de zon nooit onder gaat

Onder de regering van Keizer Karel V (1500 - 1558) maakten de Nederlanden een bloeiperiode door binnen het Habsburgse wereldrijk. Terwijl Antwerpen in Noordwest-Europa een toonaangevende rol speelde op economisch gebied, was het nabije Brussel rond het midden van de 16de eeuw een politiek centrum van formaat. Deze centralisatie van geld en macht in een klein en dichtbevolkt gebied was een vruchtbare voedingsbodem voor kunsten en wetenschappen.

Talrijke opdrachten voor kunstenaars gingen in het midden van de 16de eeuw rechtstreeks uit van de leden van de keizerlijke familie en hun entourage.Verder trachtten edellieden, burgers en diverse burgerlijke en kerkelijke overheden in de gunst van het hof te blijven door de vorsten te laten verheerlijken in de meest uiteenlopende media: van monumentale efemere constructies en lofdichten tot de frontispices van boeken of de versiering van kaarten. De uitgaven van Hieronymus Cock in deze zaal zijn in deze context ontstaan.

89. ‘La Magnifique et sumptueuse pompe funèbre... 1559’

In 1555 trok keizer KarelV (1500 - 1558) zich terug in een klooster in Yuste in Spanje, waar hij na zijn overlijden een eenvoudige rouwdienst kreeg. Zijn erfgenaam Filips II, die op dat ogenblik in de Nederlanden verbleef, besloot in Brussel een passende herdenkingsdienst te houden. De bedoeling was om niet alleen de grootse daden van de overleden Keizer te symboliseren, maar ook om de definitieve machtsoverdracht van vader op zoon met een luisterrijke ceremonie te bezegelen.

Om deze gebeurtenis vast te leggen en aan de wereld kenbaar te maken werd ze met de steun van het hof in een publicatie vereeuwigd. Hoe de samenwerking tussen Christoffel Plantin, Hieronymus Cock en de gebroeders Van Doetecum precies tot stand is gekomen is onbekend.Vermoedelijk coördineerde Plantin het project en stond hij in voor het drukken van de typografische teksten en de versieringen in houtsnede. De weergave van de rouwstoet zelf werd door Cock getekend en wellicht onder zijn supervisie in diepdruk uitgevoerd. Dit zeer fraaie exemplaar uit het Museum Plantin Moretus is volledig met de hand ingekleurd. Het inkleuren van prenten was een wijdverbreide praktijk die veelal in opdracht van de klant werd uitgevoerd.

Druk op de afbeelding om in te zoomen
zoom in Cock Hieronymus

89. Joannes en Lucas van Doetecum naar Hieronymus Cock, uitgegeven door Christoffel Plantin
‘La Magnifique et sumptueuse pompe funèbre...1559’
Rouwstoet ter ere van Karel V gehouden in Brussel op 29 december 1558
vierendertig genummerde platen in ets en gravure, gemonteerd als een fries, voorafgegaan door een titelpagina en typografische teksten in het Frans en het Latijn, versierd met houtsneden
Antwerpen, Museum Plantin-Moretus, Prentenkabinet - UNESCO werelderfgoed

Druk op de afbeelding om in te zoomen
zoom in Cock Hieronymus

91. Hieronymus Cock naar Vinko Paletin
Nova discriptio Hispaniae. Wandkaart van het Iberische schiereiland
1553, ets en gravure op vier platen
Weimar, Herzogin Anna Amalia Bibliothek

91. Nova discriptio Hispaniae

Deze kaart behoort tot Cocks oudste topografische uitgaven. Hoewel Cock zijn cartografische bron niet vermeldt, kan die wel worden geïdentificeerd. Het betreft de kaart van Spanje van de Kroaat Vinko Paletin (1508 - 1575), een houtdruk in Venetië uitgegeven in 1551.

Cock heeft deze relatief eenvoudige kaart omgezet in een monumentale wandkaart die typerend is voor zijn cartografische uitgaven. Daarbij gaat veel aandacht naar het decoratieve bijwerk. De zee is realistischer gegraveerd dan bij Paletin en is bezaaid met schepen en fantasierijke zeewezens.Verder is de kaart versierd met rijkelijk uitgewerkte tekstcartouches (die in deze vroege afdruk nog zijn leeg gebleven) en met de wapenschilden van de verschillende rijken die tot de Spaanse kroon behoorden.

Dergelijke uit verschillende bladen bestaande wandkaarten behoorden tot de meest prestigieuze uitgaven van het huis In de Vier Winden. Ze werden veelal op linnen gekleefd en aan de wand opgehangen. Door hun kwetsbaarheid, maar ook omdat ze later werden vervangen door meer recente exemplaren, zijn afdrukken van de oorspronkelijke uitgaven vandaag uiterst zeldzaam.