Oeps!

Gelieve de app in portret stand te gebruiken.
Danku!

IX.

De wereld in beeld

In de Vier Winden heeft een beslissende invloed gehad op de evolutie van de landschapskunst. De wijdse panorama’s in Bruegels Grote Landschappen, het Groot Alpenlandschap, de Zeeslag in de Straat van Messina en de Hazenjacht zijn geïnspireerd door de indrukken die hij op zijn reis naar Italië opdeed. Bruegel verliet resoluut de fantasierijke coulisse-achtige opbouw van zijn voorgangers. Zijn landschappen ogen natuurlijk.Toch zijn ze in het atelier gecomponeerd aan de hand van ter plaatse gemaakte tekeningen. Het werk van Bruegel betekent een mijlpaal in de geschiedenis van de landschapskunst. Nooit eerder werden landschappen van dit artistiek niveau op groot formaat in prent uitgegeven.

De vaak rijkelijk met gebouwen en figuren gestoffeerde landschappen van Hans Bol (1534 - 1593) zijn intiemer en galanter dan Bruegels panoramische vergezichten. De inspiratiebron is veelal het Brabantse landschap met zijn dorpen, lusthoven, jachtgronden, lanen en velden. De zogenaamde Kleine landschappen – waarvan het auteurschap tot vandaag een raadsel blijft – zijn uitzonderlijk realistische weergaven van de landelijke omgeving van Antwerpen. Deze afbeeldingen van dorpen, gehuchten en boerenhoven waren hun tijd ver vooruit. Ze wijzen vooruit naar de Hollandse Gouden Eeuw toen ze volop hun invloed uitoefenden.

108. Groot Alpenlandschap

Deze met de burijn bijgewerkte ets, in de grafische stijl die kenmerkend is voor de gebroeders Van Doetecum, is nog groter, monumentaler en aangrijpender dan de prenten van de reeks Grote landschappen, waarmee ze nauw verwant is. De voorbereidende tekening van Pieter Bruegel is niet bewaard, maar we kennen andere door hem gesigneerde tekeningen die getuigen van zijn fascinatie voor de Alpen. Hij ontdekte dit gebergte toen hij in 1552 - 1554 naar Italië reisde.

Na zijn terugkeer in de Nederlanden verwerkte hij de tijdens zijn reis opgedane impressies in schilderijen en tekeningen. Door deze, aan nauwkeurige natuurobservatie ontleende landschapselementen, vernieuwde Bruegel de bestaande landschapstraditie zoals die onder meer door Cocks broer Matthijs was beoefend. Nooit eerder tekende of schilderde een kunstenaar landschappen van een dergelijke grootsheid en natuurlijkheid. Doordat ze op grote schaal bij Cock in prent verschenen, verkregen ze ook een enorme invloed. Tot in de 18de eeuw lieten schilders en tekenaars zich erdoor inspireren.

Druk op de afbeelding om in te zoomen
zoom in Cock Hieronymus

108. Joannes en Lucas van Doetecum naar Pieter I Bruegel
Groot Alpenlandschap
ca. 1555, ets en gravure
Brussel, Koninklijke Bibliotheek van België, Prentenkabinet

Druk op de afbeelding om in te zoomen
zoom in Cock Hieronymus

109a. Pieter I Bruegel
De hazenjacht
1560, tekening, pen in grijsbruine inkt, penseel in donkerder grijs
Parijs, Fondation Custodia, Collection Frits Lugt

109a. De hazenjacht

Zowel de tekening als de prent met de hazenjacht nemen in het oeuvre van Bruegel een aparte plaats in. De ets is de enige die hij ooit zelf heeft gemaakt en de tekening is een van de weinig bewaarde tekeningen van zijn hand met een zo vrije techniek. De manier van tekenen wijkt zo sterk af van wat kenners van een Bruegeltekening verwachten, dat men haar lang heeft aangezien voor een kopie naar een verloren gegaan origineel. Pas na de grondige bestudering van Bruegels tekenoeuvre door Hans Mielke kon ze aan de meester worden teruggegeven.

Er is veel inkt gevloeid over de betekenis van dit beeld. Het zou twee adagia van Erasmus kunnen illustreren: ‘Wie twee hazen najaagt, vangt er geen enkele’ en ‘Jij bent zelf een haas en jaagt op een prooi’. Of dit Bruegels bedoeling was, is niet helemaal zeker, maar het lijkt in elk geval niet ver af te staan van de morele en soms satirische ideeën van de kunstenaar en zijn eeuw.